Voor veel ouders is het geven van een complimentje een vast onderdeel van het opvoeden. Maar regelmatig hoor ik dat het bij hun pittige kind niet werkt, eerder averechts lijkt te werken. Hoe komt dat en zijn er alternatieven?
Natuurlijk gaf ik, net als andere ouders, ook complimentjes aan mijn kind. Maar ik kan me nog goed herinneren dat het bij mijn pittige kind vaak verkeerd uitpakte. Het leek eerder een uitnodiging om negatief gedrag te laten zien.
Ik heb me vaak afgevraagd wat daar nu gebeurde. En ik denk dat het wellicht te maken heeft met de behoefte van een pittig kind om autonoom te zijn, om zelf de regie te hebben.
Als je vader of moeder dan zegt dat je iets goed gedaan hebt, dan zegt hij of zij dus iets over jou. Die heeft dan kennelijk de positie om over jou te oordelen. En daar houdt een pittig kind niet van.
Dus zeg jij dat iets goed gedaan is, of goed gaat? Wees dan niet verbaasd als je kind vervolgens kennelijk wil laten zien dat dat helemaal niet waar is.
Nu ik dit zo opschrijf, bedenk ik mij ook dat het klopt. Want sommige complimenten zijn voor ons volwassenen best prettig. Maar als een ander je vertelt dat je je goed gedragen hebt, dat zou best gek zijn. Hoezo bepaalt die ander dat? Zo ervaart een pittig kind het ook, hij of zij wil serieus genomen worden.
Er kan echter ook iets anders aan de hand zijn. Zo besprak ik laatst met een ouder dat een compliment bij haar kind angst leek op te roepen. Angst om het daarna fout te doen. Want misschien lukt dat wat nu goed ging, een andere keer wel niet. Ongemak, dat ook weer kan leiden tot een negatieve reactie na het compliment.
Dat klopt dan weer met de theorie van de fixed mindset. Complimenten kunnen voor een fixed mindset zorgen. Dat betekent dat wie je bent en wat je kunt vastligt. In tegenstelling tot de growth mindset, waarbij een kind weet dat er dingen te leren vallen. Wat nu niet lukt, kan een volgende keer wel lukken.
Het geven van (teveel) complimenten is sowieso niet bevorderlijk voor de innerlijke motivatie van een kind. Het gaat dingen doen die de volwassen graag zien, in plaats van waar ze zelf gemotiveerd voor zijn. Een kind kan ook onzeker worden van teveel complimenten, want wat betekent het als een compliment uitblijft? Heb je het dan niet goed gedaan?
Gelukkig zijn er alternatieven. Je hoeft niet niks te zeggen. Je kunt je kind ook positieve feedback geven zonder dat je een compliment geeft.
Je kunt bijvoorbeeld je eigen gevoel over een situatie delen: “Wat fijn dat je al zelf je pyjama hebt aangedaan. Nu hebben we tijd om lekker veel verhaaltjes te lezen”. Of “ik werd helemaal blij toen ik zag dat je je kleine broertje hielp op het klimrek”.
Daarnaast is het goed om alleen een situatie te beschrijven, zonder oordeel. Bijvoorbeeld “ik zag dat je heel hard geoefend hebt” of “je hebt je kamer helemaal opgeruimd”. Zodat je kind zelf de conclusie kan trekken dat hij iets goed kan.
In het bekende boekje How2talk2kids noemen ze dat ‘effectief prijzen’. Ondanks het gebruik van het woord ‘prijzen’, wat ik zelf toch weer een oordeel vind, vind ik het wel een mooie aanpak.
Herken jij dit bij je kind? En helpt het dan om het anders te doen? Laat het weten, ik lees het graag. Ook fijn als je het artikel voor me wilt delen, dank je wel!
Vorige keer schreef ik over belonen. Waarom het vaak niet zo effectief is als we denken. Of eigenlijk hopen 🙂 En zelfs als het werkt, is het de vraag of je het op die manier wilt doen. Omdat belonen het kind afhankelijk maakt van de volwassene en het de innerlijke motivatie beschadigt. Hoe kunnen we het dan beter aanpakken?
In mijn aanpak ga ik uit van vertrouwen in het kind. Kinderen willen het van nature graag “goed doen”, een ander een plezier doen. Ik denk, dat straffen en belonen daarom niet nodig is om gewenst gedrag te bereiken. Maar dat het voldoende is om kinderen duidelijke informatie te geven over hun gedrag.
In plaats van het belonen van gewenst gedrag is het beter om kinderen te informeren over wat je waarneemt. Je kunt dat doen door dit gedrag, of het resultaat ervan, te beschrijven. “Je hebt in een half uurtje tijd deze hele bladzijde sommen gemaakt” of “Ik zie je elke dag oefenen op de piano” of “Het aanrecht is opgeruimd”.
Vervolgens kun je dan benoemen welke kwaliteit van je kind je daarbij opmerkt. “Je hebt in een half uurtje deze hele bladzijde sommen gemaakt, wat heb jij doorgewerkt”. “Ik zie je elke dag oefenen op de piano. Jij hebt wel discipline!”
Of je maakt er een positieve ik-boodschap van. “Het aanrecht is opgeruimd. Fijn, dan kan ik direct met koken beginnen, zonder dat ik eerst hoef op te ruimen.” “Wat fijn, dat je je tanden al gepoetst hebt, nu kunnen we lekker lang voorlezen, dat vind ik ook leuk!”.
Het lijkt op het geven van een compliment, maar is niet hetzelfde. Het verschil met complimentjes geven zit hem in het oordeel. De complimenten die wij gewend zijn te geven, zoals “wat goed van je, wat knap van je, je bent een muzikaal kind”, enz. bevatten ons oordeel. Daarmee leggen we de maatstaf weer bij onszelf. En leert het kind om zich te voegen naar de waardering van anderen. Hetzelfde nadeel als met belonen dus.
Bovendien geven dit soort complimentjes vaak te weinig informatie over wat we nu precies waarderen. Als we zeggen “wat een mooie tekening”, dan zegt dat weinig over waarom we het mooi vinden.( En vinden we het trouwens echt mooi? Hoeveel onechte complimentjes krijgt een kind eigenlijk?)
Je kunt dan beter verwoorden wat je ziet: “je houdt zeker erg van rood?”, “Ik zie hele mooie kleuren in deze tekening: lichtblauw en oranje, dat zijn mijn lievelingskleuren”, “Zo te zien is dit het huis van oma, met die deur rechts en dan hier het keukenraam”. Of je beschrijft letterlijk wat je ziet in de tekening. In het boek How 2 talk 2 kids van Adele Faber & Elaine Mazlish staat een heel mooi voorbeeld.
Wat je doet als je een beschrijving geeft, met al dan niet het benoemen van een kwaliteit daarbij, is dat je het kind de kans geeft zichzelf te waarderen. Hij of zij kan denken: “ik kan goed doorwerken, ik weet wat discipline is, ik kan mooi tekenen”, enz. Door een ik-boodschap te geven weet het kind, dat hij je een plezier gedaan heeft. En dat jij dat hebt gezien en gewaardeerd. Bovendien krijgt zij door waarmee ze je een plezier kan doen. En dat bevordert ook de herhaling van het gewenste gedrag.
Tot slot: alles wat je aandacht geeft groeit, wordt wel gezegd. Juist als een kind veel ongewenst gedrag vertoont, is het de moeite waard om op de goede dingen te letten. Al zijn ze maar klein. Ook dingen die wij eigenlijk vanzelfsprekend vinden kunnen we blijven waarderen. “Wat fijn, dat je je trommel op het aanrecht hebt gezet, dan hoef ik er niet om te zoeken”. Als je goed kijkt, is er altijd wel iets goeds te benoemen. En dat helpt vele malen beter dan te focussen op wat er niet goed gaat!
Ik hoop dat dit artikel je inspireert. Deel het dan hieronder via de shareknop en laat weten wat jouw ervaringen zijn.
Door de site te te blijven gebruiken, ga je akkoord met het gebruik van cookies. Privacyverklaring
De cookie-instellingen op deze website zijn ingesteld op 'toestaan cookies "om u de beste surfervaring mogelijk. Als u doorgaat met deze website te gebruiken zonder het wijzigen van uw cookie-instellingen of u klikt op "Accepteren" hieronder dan bent u akkoord met deze instellingen.